ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยาและต่างประเทศในยุครุ่งเรือง เป็นหัวข้อที่สะท้อนถึงการเติบโตทางเศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรมของอาณาจักรอยุธยาในช่วงเวลาที่เจริญรุ่งเรือง (พ.ศ. 1893-2310) โดยเฉพาะในด้านการค้าขายและการทูต ซึ่งทำให้กรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางการค้าในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ในช่วงยุครุ่งเรือง กรุงศรีอยุธยามีการพัฒนาความสัมพันธ์กับประเทศต่างๆ ทั้งจากยุโรปและเอเชีย โดยเฉพาะประเทศจีน อินเดีย โปรตุเกส สเปน เนเธอร์แลนด์ และอังกฤษ ซึ่งการติดต่อเหล่านี้มีผลกระทบต่อวัฒนธรรมและเศรษฐกิจของอยุธยาอย่างมาก
การค้าขายกับ ประเทศจีน เป็นหนึ่งในแหล่งรายได้หลักของกรุงศรีอยุธยา โดยมีการแลกเปลี่ยนสินค้าต่างๆ เช่น ข้าว สินค้าเกษตรกรรม เครื่องเทศ และผลิตภัณฑ์หัตถกรรม ทั้งนี้ ประเทศจีนยังส่งมอบสินค้าที่มีคุณภาพสูง เช่น ผ้าไหมและเครื่องปั้นดินเผา ที่เป็นที่ต้องการในตลาดของอยุธยา
การเปิดเส้นทางการค้ากับ ชาติตะวันตก ในช่วงนี้ เช่น โปรตุเกสและสเปน ทำให้กรุงศรีอยุธยากลายเป็นสถานที่ที่น่าสนใจสำหรับนักการค้าและนักสำรวจจากยุโรป โดยเฉพาะในด้านการค้าขายอัญมณีและผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าสูง ทำให้กรุงศรีอยุธยากลายเป็นศูนย์กลางทางการค้าในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ความสัมพันธ์ทางการทูตกับ ประเทศต่างๆ เป็นอีกหนึ่งด้านที่สำคัญ โดยมีการส่งฑูตไปเยือนและติดต่อกับหลายประเทศ ทั้งเพื่อการค้าและเพื่อการสร้างพันธมิตรทางการทูตที่มั่นคง ตัวอย่างที่สำคัญคือ การสร้างความสัมพันธ์กับประเทศอังกฤษ ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสในการค้าและการลงทุนที่มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจของกรุงศรีอยุธยา
การค้าและความสัมพันธ์ทางการทูตเหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นการสร้างรายได้ให้กับรัฐ ยังมีผลต่อการนำเข้าความรู้และวัฒนธรรมใหม่ๆ สู่สังคมไทย เช่น การนำเข้าเทคโนโลยี การแพทย์ และการศึกษา ซึ่งมีส่วนสำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในกรุงศรีอยุธยา
นอกจากนี้ การแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมยังมีบทบาทสำคัญในการสร้างความหลากหลายทางวัฒนธรรมในสังคมอยุธยา เช่น การนำเข้าศิลปะ การแสดง และวิถีชีวิตจากต่างประเทศ ที่ส่งผลให้เกิดการสร้างสรรค์วรรณกรรมและศิลปะใหม่ๆ ภายใต้กลิ่นอายของอารยธรรมที่หลากหลาย
ในสรุป ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยาและต่างประเทศในยุครุ่งเรือง ไม่เพียงแต่เป็นการค้าและการทูต แต่ยังเป็นการสร้างความเข้มแข็งและความเจริญรุ่งเรืองให้กับอาณาจักรอยุธยา โดยทำให้กรุงศรีอยุธยากลายเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมที่สำคัญในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และยังมีอิทธิพลต่อประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไทยจนถึงปัจจุบัน
